TTO – So với các lĩnh vực âm nhạc, điện ảnh, hiện nay tình trạng xâm phạm bản quyền trong lĩnh vực xuất bản trầm trọng hơn rất nhiều. Với sự phát triển của Internet, sách lậu lại càng phát tán như virus…
Nhiều đầu sách giả được “trưng bày” tại buổi họp báo sáng 18-6 – Ảnh: KHÁNH MY
Gần đây chúng tôi còn phát hiện nhiều nhà bán lẻ sau khi nhập sách thật của chúng tôi bán lấy lời, họ nói dối là không bán được hàng, họ mua sách giả về để trả lại.
Ông Nguyễn Văn Phước (giám đốc First News)
Diễn biến đáng ngại của tình trạng in lậu trong thời gian gần đây là các kênh thương mại điện tử vô tình trở thành phương tiện tiếp tay cho hành vi phát tán sách lậu. Các kênh này có hình thức cho thuê chỗ để các chủ hàng tự do kinh doanh – kiểu như “thuê sạp chợ” – và chất lượng hàng hóa từ các nguồn khác nhau của các chủ hàng khác nhau đang gần như bị thả nổi.
Sách giả phát hành online
Theo ghi nhận của NXB Trẻ, sau lời ta thán “bị tứ phương in lậu” bộ Tiếng Nhật cho mọi người cách nay hơn một tháng, tại các kênh thương mại điện tử như Tiki, Sendo hiện nay vẫn còn sách giả ấn phẩm của NXB Trẻ.
Ông Nguyễn Thành Nam – phó giám đốc NXB Trẻ – cho biết một vụ mới nhất là quyển Tiếng Nhật cho mọi người xuất hiện bản không có bản quyền trên Tiki, khi NXB Trẻ biết và phản ánh thì phía Tiki lập tức dừng link phát hành của chủ hàng ấy.
“Trong số các kênh thương mại điện tử hiện nay, Tiki là nơi rất hợp tác xử lý khi phát hiện các vụ phát hành sách lậu tại kênh của họ. Cách đây 5-6 tháng, bạn đọc của NXB Trẻ từng phát hiện có hai đầu sách giả đang phát hành tại Tiki là Thế giới phẳng và Từ tốt đến vĩ đại, sau đó phía Tiki đã ngưng phát hành nguồn sách từ các chủ hàng đang bị phát hiện” – ông Thành Nam cho biết.
Vừa qua, First News cũng phát hiện một số sàn thương mại điện tử bán sách in lậu của First News với mức chiết khấu từ 45-50%. Cuối năm 2018, Thái Hà Books đã quyết định thôi cung cấp nội dung làm ebook, audio book vì không thể kiểm soát nổi.
“Các sản phẩm ebook, audio book của chúng tôi bị ‘hack’ liên tục và phát tán khắp nơi. Các đầu sách Phật giáo bị các cá nhân thu audio và phát tán với danh nghĩa làm thiện nguyện. Ngoài ra, nhiều đơn vị còn tự tiện lấy nội dung của chúng tôi làm các app ứng dụng trên điện thoại. Khi bị phát hiện, họ đổi tên app, rất khó phát hiện” – bà Trần Phương Thảo, phó tổng giám đốc Thái Hà Books, cho hay.
Bạn đọc bị lừa dễ dàng
Có một thực tế là việc mua sách trên mạng rất khó phân biệt thật giả. Đã có một bạn đọc ở Phú Nhuận (TP.HCM) mua nhầm một quyển sách giả, chỉ vì chủ hàng dùng ảnh sách thật để quảng cáo bán sách, nhưng sách mang đến cho người mua lại là sách giả.
Dùng ảnh sách thật để bán sách giả đang được khai thác ở các kênh nhỏ lẻ, nhưng tác động không ít đến thị trường. Đó là các nhóm hoặc trang cá nhân trên mạng xã hội.
Hiện tại có một nguồn phát hành sách giả trên Facebook, do một nhóm thực hiện ở phía Bắc. Nhóm này giới thiệu công khai sách vi phạm bản quyền bằng hình ảnh đẹp, khiến bạn đọc nhầm tưởng họ phát hành sách thật.
Vừa rồi, nhóm này in (không bản quyền) quyển tiểu thuyết danh tác Cái trống thiếc của Gunter Grass, và bằng một cách không thể thoải mái hơn, trên trang bán sách, họ đưa hình sách giả bên cạnh sách thật và đề nghị người đọc phân biệt như một cách khẳng định “đẳng cấp” làm sách giả y như thật (ảnh). Trước đó, nhóm này còn kỳ công làm giả cuốn Thư của các giáo sĩ thừa sai.
Trước tình hình đó, nhiều bạn đọc bày tỏ hoang mang khi mua phải sách giả trên mạng, bởi một phần vì không thể phân biệt trước khi mua, mà mua rồi muốn đổi sách thì thường gặp các thủ tục nhiêu khê rắc rối từ phía phát hành.
Ông Nguyễn Thành Nam cho biết hiện các kênh phát hành uy tín đã bắt đầu siết lại các thủ tục “cho thuê sạp”, cảnh giác với các chủ hàng không đủ uy tín và đề nghị cung cấp chứng từ chứng minh sách thật; còn kiểu phát hành nhỏ lẻ như từng chủ hàng trên Facebook thì khó hơn, bởi nó thiên hình vạn trạng.
Quyển Cái trống thiếc in giả và sách thật được một trang bán sách đề nghị bạn đọc phân biệt “nếu được sẽ tặng sách” – Ảnh chụp màn hình
Cần coi sách lậu là quốc nạn
Nếu nhìn một cách lạc quan, môi trường giao dịch online sẽ tạo ra một thế hệ bạn đọc thông minh hơn trong cách mua sách: cùng một đầu sách chào bán trên một kênh thương mại điện tử sẽ có nhiều giá khác nhau từ các chủ hàng khác nhau. Sự chênh lệch này nếu được đặt dấu hỏi đúng đắn, cũng sẽ giúp bạn đọc giảm bớt rủi ro khi mua nhầm sách giả.
Điều đáng nói nữa là sách giả ảnh hưởng trực tiếp đến độc giả. Phó tổng giám đốc NXB Giáo Dục Việt Nam, ông Lê Hoàng Hải cho biết: “Những cuốn sách có bản đồ quốc gia bị in sai có thể khiến học sinh nhận thức sai lệch về biên giới, biển đảo và chủ quyền lãnh thổ”.
“Một số sách về sơ cấp cứu, sách tra cứu thuốc, chữa bệnh bị các đầu nậu sách in sai dù chỉ một chữ, một dòng cũng vô cùng nguy hiểm đến sức khỏe hay cả tính mạng cho người dùng trong những tình huống khẩn cấp” – ông Nguyễn Văn Phước nói.
Ông Nguyễn Văn Phước cho rằng cần coi sách lậu là quốc nạn: “Không chỉ bạn đọc mà các cơ quan chức năng chưa thực sự nhận ra tác hại của sách lậu. Nếu chúng ta để mặc tình trạng này khác gì cổ xúy cho ăn cắp, tham nhũng trí tuệ”.
Bà Trần Phương Thảo thẳng thắn nói: “Sách lậu không chỉ cổ xúy một cá nhân ăn cắp chất xám, còn cổ xúy một gia đình ăn cắp, một quốc gia ăn cắp. Làm như vậy thì đất nước khó phát triển được. Cần có lộ trình để bảo vệ bản quyền tác giả viết sách”.
